Text 151, Buch Köln 14. Jahrhundert, Köln 1360-1396

Im Text sehen Sie die farbigen Kodierungen für Substantive, Adjektive, Verben, Zahlen und Potentiell, außerdem für Überschriften, Namen, Zitate, Hervorhebungen und Eingriffe. Bei annotierten Wörtern können Sie die Annotationen anzeigen lassen, indem Sie die Wörter anklicken. Duch Doppelklicken verschwinden die Annotationen wieder.

Das Laden der Annotationen kann einen Moment dauern, in dem die Seite nicht reagiert.

Text 151

Dat nuwe Boych. Zünfte und Bruderschaften

Leonard Ennen und Gottfried Eckertz (Hrsg.). Köln, 1860, 422-444 S.
Ripuarisch (Koeln), Köln.
Zeitraum: I, 1360-1396.
aufgenommen: vollständig.
Verfasser: Verfasser in engster Beziehung zum Rat der Stadt Köln, wohl dort Stadtschreiber
Textart: Chronikalischer und Berichtstext
Seite 422
2 Dat nuwe Boych.
3 Dit sall man lesen vur vnse hern.
4 Item in desem Sexterne sall men vynden die geschychte ind verhandelunge, die
5 van den ghenen, die sych noement van den geslechten, bynnen Coelne vurtzijtz verhandelt
6 haint, darumb dat vplouffe ind mancherleye vngelucke bynnen der Stat van
7 Coelne vntstanden geweyst synt.
8 Item in desem Sexterne steit ouch dat Instrument sulchs bekentnisse, as her
9 Heynrych vam Staue in syme lesten gedain hait.
10 Dyt synt alle alsulgen sachen, geuernisse vnd geschichte, as sich
11 diese nyeste 36 Jair her vnd langer en bynnen der Stat van
12 Coelne ergangen haint ouermitz die ghene, die die geslechte hiessen,
13 Ind ouermitz die Scheffene yre vrunde maege vnd partijen, Ind vort
14 ouermitz die ghene, die mit yn vur vnd na zo rade gesessen haint,
15 dan aff de Stat van Coelne vnd die gemeynde grosen vnuerwynlichen
16 schaden cost, krut vnd veetschaf gehat vnd geleden haint, dat kundich
17 is vnd herna geschreuen volgt.
18 In dem yrsten geviele yd zo eyner zijden, dat Rutger vanme Grijne
19 bij die Rentmeistere zerzijt vnd andere bijsitzere vp die
Seite 423
1 Rentkamer geschicht vnd gesat wart van des Raitz wegen, der Steede
2 gelt vpzoheuen vnd vsszogeuen, as sich dat heischt. Ind de wyle
3 he da sas, so mysde man duck vnd vil vp der cameren zo allen
4 Rechenschaffen vill geltz, dat vntfirnt wart Ind man doch nyet gentzlichen
5 gewissen en kunde, wer da ynne schuldich were. Ind dat wort
6 gienge sere vnder der gemeynden, dat der Stede gelt sere vntfirnt
7 wuͦrde, Asuerre dat die van deme wullenampt, der Isernmart vnd die
8 Bontworter mit yren vrunden as vil darzo rieden vnd daden, dat
9 drij man by die Rentmeystere vnd bysitzer gesat vnd gekoiren wuͦrden vp
10 die Rentkamer. Ind do dese alsus eyn wile daby gesessen hadden,
11 So werdent sy gewar vnd sient, dat der vurss. Rutger vast heymlichen
12 der Stede gelt ouen in synen hoit vnd vnden in syne hoisen
13 warp vnd stach mit grosen sommen, also dat eyn bysitzer zo dem
14 anderen sprach vnd warnde, dat sy siegen, we Rutger dat gelt vast
15 na eme neme. Ind dat sagen sy vnd wurden des gewar Ind brachten
16 dat an den Rait. Ind do he do heym in syn huͦs quam, do dede
17 yn der Rait halden vnd leyden vp die Schafportze. Ind giengen
18 darna an eme des gruntz kontlichen asuerre vss, dat eme sijn houft
19 mit Scheffen vrdeile afgeslagen wart. Ind des hadden syne vrunde
20 vnd maige naderhant alwege has vnd nijt vp die gemeynde, die
21 alze groiss bis her gewaissen is, dat kondich is vnd herna geschreuen
22 steit.
23 Item darna geschach yd in eyme Rade, dat Scheffene vnd rait
24 eyndrechtlichen vur eyne Stat zo besorgen zo rade saissen. Ind die
25 schicken heymlichen zo dem Roymsschen keysser Karle buͦyssen wist
26 vnd verdrach der guͦder gemeynden Ind wuͦruen vnd hielten an eme
27 eynen toll, die yn verlieent wart zo gross coste der Stede mit namen
28 dat doch der Stede noch der gemeynden beste nyet
29 en was. Ind lachten den Toll vp zo Beyen Ind do de gemeynde des
30 gewar wart, dat man alda toll van den luden nam, do bestoynden
31 sij sere vnder eynandern daruͦp zo sprechen Ind besorgden merre
32 kruͦt vnd schaden, die der gemeynden danaf komen mochten, Also
33 verre, dat die alde gesellen van dem Isernmarte giengen zo den Erbern
34 luden van dem wullen ampte vp yre beyde huys Ind beboiden
35 ouch zo yn etzliche andere grose ampte, mit den sij eyndrechtlich
36 vnder eynandren spraichen, as vmb den vurg. toll afzodoin, Ind wurden
37 zo rade, dat sij sich vnder eynandren verbonden vnd verloyfden
38 Ind schickden vss den vurss. partyen yre vrunt an den vurss. Rait,
39 sij zo vnderwijsen mit wijsheit, dat sij den Toll afdeden, Ind of sij
40 des dan nyet doin enweulden, so seulden sij ernstlichen wedervmb
41 sagen, dye gemeynde weulde den toll af hauen. Ind dese vrunde
Seite 424
1 darzo geschickt baden den Rait zerzijt sitzende mit guͦtlicheit vnd
2 wijsheit, as vurss. steit, dat sij den seluen toll afdeden, Also dat dat
3 etzlige vil dage werde, ee sij yn eynge antwerde darup geuen
4 weulden. Ind do yn die antwerde zo lanck wart, Do giengen sij
5 euer an den Rait Ind baden sij guͦtlichen as vuͦr dat sij den toll
6 vurss. afdeden vnd nederlechten umb des besten wille, ee da merre
7 kruͦt af queme. Ind do der Rait dat verstoynt, dat sich die gemeynde
8 vnder eynandren verbonden hadde Ind ouch yren groissen ernst da
9 ynne vernamen vnd sagen, do lachten sy den seluen toll gutlichen
10 neder, mer sy schickden zo stunt zo deme keyser Ind klaigden eme,
11 die gemeynde hedde den toll mit gewalt afgedain, Ind do der keyser
12 dat hoirte vnd verstoynt, do wart he oeuer sij zornich, dat sij den
13 toll also geworuen hadde buͦyssen wist der gemeynden. Ind seulden
14 sij syne hulde vnd gnade wedervmb hauen, Sij moysten eme darvmb
15 geuen vnd schenken 12000 gulden. Ind da van so ys der meyste
16 has vnd nijt her komen tusschen den Rayt vnd de gemeynde. Ind
17 haint darvmb nacht vnd dach darna gedacht, so wie sij dat wullenampt
18 verdillijgden, want yd zo der zijt eyn houft was der gantzer
19 gemeynde. Ind dat wullenampt ouch allwege sass vur die gemeynde.
20 in bescheidenhet zo verantwerden Ind meynten da mit, so wanne sij
21 dat wullenampt gedilyet hedden, dat sij asdan vort alle andere
22 ampte vnd gemeynde dilijen vnd drucken mochten, as sij ouch bis
23 her gedain haent, dat kondich is.
24 Herna dachten sy as lange, bis deme wullen Ampte vnd der gantzer
25 gemeynde eyn vnselich mynsche gnant eyn henkin van turre quam, der in
26 deme velde mit gewalt dem gerichte genomen wart, da doch wenich luydtz
27 van deme wullen ampte by wairen. Ind sij versagen sich ouch wail, dat
28 der man in deme velde genoymen seulde werden, want Scheffen vnd
29 Rait hadden sich gewapent mit yren vruͦnden, ee der man genoymen
30 wurde. Ind do der man do genomen was, Do oeuervielen sij die
31 birue lude van dem wullenampte, ee sij wisten, dat der man genoymen
32 was vnd ouch raitz vnd daytz vnschuldich wairen alle der
33 sachen, as der meyste houf des wullenampts. Nu was yrre eyn deill,
34 die des geleufs betzijde gewar wurden Ind giengen da dat Banner
35 was Ind wuͦrpen dat vp. Ind wainden, dat gantze wullen Ampt seulde
36 zo samen komen vnd dat sij des seulden vnderstain, do bleuen die
37 alde wijsen van yn der meyste houff da heyme Ind weulden des
38 nyet zo schaffen hauen. Ind wainden sich da mit wail verantwerden.
39 Ind da entusschen quam der Rait mit synen vruͦnden an dat Bannyer
40 Ind sloigen der eyn deil da neder Ind die andern vntfluwen yn,
41 Also dat sij dat geschefte alda wunnen vp der Stat. Ind do treckden
Seite 425
1 sij weder hinder sich zo Arsburch Ind schickden do des andern
2 daigs heralde vss zo Arsburch dorch alle gassen, die vp allen orden
3 vssrieffen, So wer byrue were, den seulde man vur berue halden.
4 Ind wer an der gewalt nyet geweist en were noch ouch rait noch
5 dait darzo gegeuen enhedde, do der man in dem velde genomen
6 wart, die seulde lijfs vnd guͦtz versichert sijn Ind seulde komen vnd
7 hulden dem Rad, sij weulden yn beschirmen glych yren wijff vnd
8 kinderen. Ind vp dat geruchte so troyste sich alle man, die des vnschuldich
9 was. Ind quamen alle zo hulden, vssgescheiden die sij vss
10 der Stat verzalten zo ewigen dagen. Ouch daden sij eyne klocke
11 sent marien luden Ind geboiden alle den genen, die in dem velde
12 hantdedich weren geweist, dat die dewyle man de clocke luyte vss
13 seulden zien. Ind darna so vyengen sy die erberen lude vnd lachten
14 sij in die torne, die doch vur gode vnschuldich waren, Ind namen
15 yrre eyn deil darna vss den tornen Ind vorten sij vp den Stortzelberg
16 Ind sloyghen yn yre heuͦft af. Ind van weme sij da gericht
17 hadden, deme namen sij beyde yre wijuen vnd kynderen yre Erue
18 vnd gut Ind wijsten sij ewech, des billich nyet sijn en seulde, want
19 yd der meysten vrijheit eyne is, die de Stat van Coelne hait, dat
20 geyn man synen wijuen noch kynderen Erue noch guͦt en bynnen
21 Coelne verwirken en mach. Ind die ander erbere lude, die in tornen
22 laigen, die liessen sy as lange lygen, as yre wille was Ind schatten
23 sy do na yren willen, des sy nye verdyent en hadden, we wale sy
24 doch yn zo allem deme Schaden genomen hadden in den Slichthuͦseren
25 vnd in yrs selfs huͦseren, so wat sij daynne hadden, dat zo den
26 zijden geachtet wart eyn deme andren gerechent me dan 100000 gulden.
27 Ind darna nyet lange zo eyner zijden So schickde Scheffen ind der
28 Rait zerzijt sitzende syne vrunt alvmb in de Stat zo allen Ampteren, Broderschaffen
29 vnd geselschaffen Ind daden yn gutligen sagen, dat sy alsulge
30 brieue vnd gesetze, as yeclich Ampt vnd Broderschaf vp yre ordinantie
31 besegelt hedde, den Scheffen ind Rade ouerleueren vnd hantreyken
32 weulden, want sij weren des vnder yn eyns worden, dat sij alle die
33 brieue vnd gesetze weulden ouersyen vnd hoiren lesen vnd corrigeren,
34 vnd yn asdan alsulgen of besser brieue mit yrme Rade besegelt
35 wederumb geuen. Dat doechte die Ampte, gaffelen vnd Broderschaf
36 alle guͦt sijn Ind wairen des alle geuolgich vnd gehorsam, Ind gauen
37 yn zo stunt yre brieue willeclich oeuer zo den zijden vp eyn verbesseren,
38 we vurss. steit. Darna nyet lange ouer eyn virdel Jars of
39 vmb de maisse So sante der rait euer alvmb zo allen Ampten vnd
40 Broderschaffen vurss., dat sij vp yre Raithuͦyss alle gemeynlichen
41 quemen, dat sij euer willeclich daden. Ind meynten wail, man seulde
Seite 426
1 yn alle yre brieue in der wijse vurss., also yn zogesacht was, besegelt
2 weder hain gegeuen. Ind do sy dar up dat huͦs quamen, So
3 schickde der Rait synen vruͦnt zo stunt her vss an sy vp de guldenkamer
4 Ind deden yn sagen, Sij hedden verdragen, dat man yn
5 geynreleye brieue noch gesetze weder vmb geuen noch besegelen en
6 weulde noch en seulde. Ind der Rait en weulde des ouch nyet hauen
7 noch gehengen, dat sij eyngerley Ampt, gaffelen, broderschaf of geselschaf
8 vortme vnder yn hauen of machen seulden in yrre Stat, Ind
9 geboiden yn in der maissen, dat sij alle gemeynlichen vur yn alda
10 zo den heilgen lijflichen sweiren moysten, dat vaste vnd stede zo
11 halden, Ind sonderlingen dat sy geyne groser geselschaf noch vergaderunge
12 mit essen noch drincken by eyn anderen hauen en seulden,
13 dan yrre drij off 4 vmmer zo samen vnd nyet me. Ind asvort
14 darna so namen sij den van wullen Ampte, den Smeden vnd Schraderen
15 alle yren harnasch. Ind in dess vurss. manyeren giengen sy
16 do mit der gemeynden vmb, vnd rissen yn yre brieue vnd namen
17 yn yre Segele, die sy doch van alders alwege gehait vnd besessen
18 hadden, also dat yn van dem dage an bis herzo nye brief noch gesetze
19 weder werden en kunde noch en mochte. Mer der Rait hait
20 yn alwege oeuermeystere gesat, die sy regierden vnd boyssen van
21 yn namen vnd deilten, Ind dat doch der gemeynden alwege groff
22 vnd grois geschait hait vnd alwege yn vur ougen gestanden hait,
23 dat kondich is.
24 Ouch zo eyner zijden quampt also, dat eyn vreymd man in anderen
25 landen eynen doit slach gedain hadde, dat kondich was vnd
26 is. Ind do dat etzligen dach stoent, do quamen zo leste desseluen
27 mans vrunt zo Coelne vnd spraichen vnd dadingden mit den Scheffenen
28 gemeynlichen des hoegerichts zo Coelne heymlichen, dat sij den
29 man in Coelne vryen weulden, dat he bynnen Coelne gain vnd stain
30 moichte vngehindert, als verre dat sij mit den scheffenen vnd die
31 Scheffene wedervmb mit yn dadingden, dat die Scheffene darvmb
32 van yn namen eyne Some vanschilden, die sij vnder sich
33 deilten vnd behielten vnd liessen den vurs. man in der wijse vurs.
34 zo Coelne gain vnd stain. Darna do derselue man alsus eyne wile
35 vp der straissen gegangen hadde, do quamen die andere vrunt, den
36 der doitslach angienck, Ind beschruwen den man vurs. mit gross
37 klagen vnd anverdicheit, also dat he gegriffen vnd darna mit der
38 Scheffene vrdeile vurs. syn heuft afgeslagen wart zo grosme achterdeile
Seite 427
1 yrs gerichtz vnd der Stede vnd gemeynden vurss. Ind vmb des
2 wille wart Johan van Drese vyant der Stede Ind gesan des vurss.
3 syns maigs smaheit gericht vnd dat gelt weder gekiert, dat die
4 Scheffen also van eme genomen hadden. Ind vienge darna der burger
5 eyn deil vpme vischmarte vnd dede yn ouch alsus grosen verderflichen
6 schaden dorch der vurss. Scheffene geschichte wille, dat
7 kondich is.
8 Item quam darna zo eyner zijden eyn Ertzebusschof van Coelne
9 en bynnen Coelne Ind machde hern Rembolt scherfgin zo eyme
10 Greuen Ind beuall eme, dat hey Symon vnd Dauyd, die Jueden,
11 vangen seulde. Ind do der Rait des gewair wart, Do beboiden sij
12 hern Remboden vur sijch Ind daden eme sagen, Sij hedden Symon
13 vnd David vurg. vurwerde gegeuen, die sij bisher noch allewege
14 gehalden hedden, dat he darvmb die selue Jueden nyet envienghe
15 noch angriffe. Darenboyuen glijch wail dede der selue her Rembolt
16 de vurg. Jueden vangen, Mer as balde der Rait des gewar wart, so
17 deden sij hern Rembolt zo stunt halden vnd yn in den Torn zo
18 Beyen leigen, also uerre, dat he die Jueden do weder vss geuencknisse
19 liesse, Ind sachte deme Raide, die Scheffen hedden yn sijns
20 Eydtz gemaent, darvmb so moyste he die vurg. Jueden vangen. Ind
21 do liesse yn der Rait ouch vss geuencknisse. Ind darna so nam der
22 selue her Rembolt den Richterboiden yre Steyffe. Ind he vnd dye
23 Scheffene gemeynlichen lachten as vort do dat hoegerichte neder.
24 Do der Rait des gewar wart, Do beboiden sij Greuen vnd Scheffen
25 vuͦr sich Ind spraichen yn zo, warvmb sij dat hoegerichte also nedergelacht
26 hedden. darup antwerden sij, Id were geschiet van
27 geheysse des Ertzebusschofs van Coelne vurss. Do spraichen vnse
28 heren vanme Rade Ind meynten, dat des vmmer nyet sijn en seulde
29 na ynhalt alsulgs briefs, as sij vuͦrzijden mit der gemeynden guede
30 an deme Rijche geworuen vnd behalden hedden. Ind gesonnen darvmb
31 van yn, dat sij dem Rade den seluen brief oeuerleueren vnd
32 hantreyken weulden, dat sij as vort daden vnd dem Rade den oeuerleuerden.
33 Do beuall yn der Rait as vort, dat sy van dem Raithuse
34 nyet engiengen, Id enwere mit willen vnd vrloffe eyns Raitz. Ind
35 zer seluer zijt do spraich der Rait yn anderwerf zo, warvmb sij dat
36 hoegerichte nedergelacht hedden, des billich nyet syn en seulde na
37 ynhalt des briefs vurss., Ind warvmb sij ouch den seluen brief hinder
38 yn gehalden vnd deme Rade vuͦr nyet gehantreyckt en hedden.
39 Darup antwerden sij deme Rade do, Sij weulden sich daruͦp beraden
40 Ind vnsen heren des andern daigs eyne antwerde sagen. Ind da entusschen
41 voeren sij sementlich buyssen Coelne Sonder eyngerleye
Seite 428
1 antwerde dem Rade zo sagen. Ind nyet lange darna, do sij vernamen,
2 dat der Ertzebusschoff van Coelne zo vnsme gnedigen heren dem
3 Roymschen keyser rijden woulde, Do schickden sij vnder yn zwene
4 mit namen hern Johan van Coueltzhoyuen vnd hern gerart van Benassys,
5 die mit zo deme keyser reeden. Ind deden die Stat van Coelne
6 laden vnd asverre brachten, dat die Stat vnd burger in die Achte
7 quamen. Ind moyste der Rait yre vrunde dar schicken, die sij vss
8 der achten wuͦruen, dat die Stat costde me dan 5000 gulden. ind vmb
9 deser sachen vnd manger anderre ynvelle wille, die sich da entusschen
10 ergiengen, So quam yd zo leste zo groisme verderflichem kriege
11 tusschen dem Ertzbusschof vnd der stat vurss. Ind quam zo Rouͦue
12 vnd brande, Also dat he vur der Stat an dem galgberge bij Rodenkirchen
13 lach mit grosme volke vnd geweltlichen sachen. Ind in den
14 seluen gezijden wart die kirge van Duͦtze gebrochen, darvmb de Stat
15 wail 7 Jaere vngesongen was. Ind coste die selue kirge do weder
16 zo machen vp de zijt wail 26000 gulden ayn andere grose coste,
17 die man in dem hoyue van rome darvmb hadde, Also dat die Stat
18 van Coelne vmb deser vurss. sachen geschichte vnd kriegs wille zo
19 den zijden, so vur so na verkriegden vnd schaden hadden me dan
20 zwerentz hondert dusent gulden. Vort me in den seluen gezijden,
21 dat die selue Greuen vnd Scheffene alsus vsswairen, do gesan der
22 selue Ertzebusschof van yn, dat sij yme wijsen vnd vnderwijsen
23 weulden syne Rechte, hierlicheide vnd gerichte zo Coelne, Also dat
24 sij eme ouch do zo wijsten vnd gewijst haint in alle formen vnd
25 wijse dat boich vnd Copije ynhelt, dat man zo leste vant in Gerartz Kysten van Benassijs,
26 die vur Boilheym doit bleyff.
27 Darna do die Soene tusschen dem Ertzenbusschoffe vnd der Stat
28 van Coelne vssgesprochen wart Ind die Scheffene wedervmb zo Coelne
29 quamen, do verdroigen sij vruntlich mit yren vrunden vnd maigen
30 vnd partijen vnd quamen zo rad vnd zo allen vurss. sachen der
31 Stede. Ind waren eyndrechtlich in engen vnd wijden Rade vnd dat
32 werde ouch etzlichen mangen dach, also dat sij darna zo eynen zijden,
33 vmb die gemeynde vnder sich zo verdruͦcken, want vil Luydtz
34 do gewoinlichen wijn zapden, gemeynlichen verdragen, dat eyn yeclich
35 man off wijff, die wijn zappen weulde in Coelne der Stede eyn
36 Jair lanck eyn pert halden seulde vp syne coste, of anters van dem
37 wijnzappen laissen. Ind dat daden sij darvmb, vp dat manch armer
Seite 429
1 man vnd Burger bynnen Coelne, die wijn zo zappen plagen vnd die
2 des perdtz nyet envermochten zo halden, da mit nummerme zappen
3 enseulde noch enmochte, vnd dat da mit die wijnbroderschaf alleyne
4 an sij queme zo verderflichen schaden der gemeynden.
5 Darna nyet lange zo eyner zijden, so verdroigen sij do mit yren
6 vrunden vnd partijen beyde zo Engen vnd wijden Reden sitzende,
7 dat sij die wijnbroderschaf vnder yn behielten vnd verparden. Ind
8 machden do yre Eytboiche Ind lenghden die vmmer van 10 Jairen
9 zo 10 Jairen, Also dat man da entusschen by yren eyden nyemanne
10 me de wijnbroderschaff geuen noch lenen seulde. Ind benamen mit
11 sulgen vpsetzen den burgern vnd guder gemeynden van Coelne yre
12 narunge vnd vrijheit zo yrme verderflichen schaden. Ind vntlieden
13 da mit de Stat yrre guͦeder alder gewoinheit vnd gesetze, der alle
14 burger zo gebruychen plagen, da wenich vreden af komen is.
15 Darna quampt asuerre, dat yrre eyn deme anderen der hierschaf
16 vnd des genoss verguͦnde, Also dat zo leste eyn grois verderflich
17 hass vnd nijt vnder yn mit gross vneyndrechticheit vpersteent, dat
18 ouch etzlige manche zijt vnd dage werde vnd sich ergienge, Ind
19 machden darvmb vnder yn eyne grose partije, die eyne kiessen die
20 Grijffen Ind die andere die Vruͦnde, also dat her Hilger van der Stessen
21 vnd syne partijen vnd vrunden hielten mit den Grijffen Ind
22 machden darup vnder yn brieue, die ouch eyn deil besegelt wairen.
23 Ind her Johan van troyen vnd die Scheffene vnd yre partijen hieltent
24 mit den vrunden, Dan vss grose partije, zwist, zweyunge vnd
25 gross verderflich schade der Stede vnd gemeynden bis vp desen hudigen
26 dach vsskomen vnd gewaissen is, also doch, dat eyn Rait do
27 zerzijt was, den seluen partijen by yren eyden vestlichen geboit, den
28 has vnd partije neder zo legen, vnd yn die brieue oeuerzoleueren,
29 Asuerre dat sij dat do oeuergauen, dat yd nedergelacht vnd gericht
30 wart, we wail sij doch gelijch wail van der zijt an bis vp desen
31 hudigen dach grosen has vnd partije gehert vnd gedragen haint
32 heymlic vnd offenbair zo verderflichem schaden der Stede vnd gemeynden,
33 dat kondich is.
34 Darna do dit eyn wyle alsus gelegen was, So hoyuen die partijen
35 wedervmb an Ind stoynden nacht vnd dach darna, as mallich
36 van yn mit sijnen vrunden vnd zohelderen in engen vnd wijden Rade
37 sitzende Ind voigden dat also mit groisme hasse vnd nijde, dat yrre
38 eyn den anderen zo leste dede tornen verwijsen, verschrijuen vnd
39 vssme Rade setzen vnd yn in ampten vnd gaffelen liessen zo geruchte
40 machen, Ind des vnd der gelijch vngewoynlicher sachen vnder
41 yn as vil vnd lange beherden in dem Rade vnd da enbuyssen
Seite 430
1 auentz vnd morgens in yren gaffelen vnd geselschaffen, dat vnder
2 der gemeynden zo Coelne grose geruchte vnd meren sich danaff ergiengen
3 ,dat kondich is, davan der Stede vnd gemeynden vurss.
4 groiss verderflich schade vnd achterdeil af komen is.
5 Darna nyet lange vmb des besten wille so vnderwant sich eyn
6 Rait zerzijt, do was alle dess vurg. zwist vnd zweyunge vnd partijen,
7 Ind beboyden darvmb vur sich alle die ghene, die sij wisten,
8 dat vnmoit, hass off nijt zo dem anderen hadden off dragen mochten.
9 Ind machden dat vnder yn allen mit eyndrechticheit, dat mallich
10 alda vp den anderen vp alle zwist, zweyunge, has, nijt vnd zorn,
11 so wie sich die in eynger wijse vnder yn mit worden of mit werken
12 bis vp den dach do was ergangen hedden, gentzlichen luterlichen
13 vnd zo mail verzijen vnd vergeuen seulden. Ind dat geschach alda
14 vnd ward gesoynt vnd geslicht, also dat sij dat vnder eyn anderen
15 ouch lijflichen zo den heilgen swoiren na ynhalt eyme zedulen, die
16 do dervp gemacht ware. vnder yn, vast vnd stede zo halden sonder
17 argelist.
18 Darna in kurten zijden, do man nyet anders vnder yn en wiste
19 dan vruntliche eyndrechticheit, we vurssr. steit, do vergaissen sij der
20 zedulen vnd yrs eydtz Ind braichen vnder yn die vruntlicheit Ind
21 mit nuwem hasse vnd nijde stoent yrre eyn deme anderen na syme
22 lijue, eren vnd gude mit tornen verwijsen vnd verschriuen, wie vurssr.
23 steit, Ind vergaissen damit der stede sachen vnd eyns gemeynen
24 besten, dar vur sy saissen vnd geswoiren hadden. Ind die Enge
25 Rede eyn deil zogen de wijde Reede ouch an sich, die sachen zo
26 beherden zo grosme verderflichen schaden, die dan aff komen is.
27 Ouch zo eyner zijden vernam eyn Rait zerzijt, dat die gemeynde
28 vnd Burger sere verschat vnd verhauen wurden an dem brode vnd
29 an mangen sachen, die die Burgermeystere vnd Richerzechde do hantyerden,
30 Asuerre dat der Rait vmb des besten wille do dadingde mit
31 den van der Richerzechde, dat sij de schetzunge vnd genoss af deden
32 vmb des gemeynen beste wille, dat sij doch alle geswoiren hedden.
33 Darup antwerden sij, Id were yr alde Recht vnd hercomen Ind
34 hed sij ouch vil gecostet, dat sij darvmb also nyet verzijen enweulden,
35 Also dat man zo leste mit yn dadingde vnd oeuerquam, dat eyn yeclich,
36 de Burgermeyster gewest was, darvur hauen seulde jarlichs syne lijfzucht
37 100 marc coeltz paymentz an der Stede vurss. Ind in der wijse so namen
38 sij mallich darup eyn offenen brief mit der Stede meyste Segele
39 besegelt. Darna do sij die Rente alsus vphoeuen, do vernam eyn
40 Rait zerzijt, dat yre Rente vnd Rechte, darvur sij die 100 marc hadden,
41 nyet Jairs wert enwas 300 marc, Ind baden sij dat sij vp die
Seite 431
1 Rente verzijen vnd die brieue weder geuen weulden, vmb der Stede
2 beste wille, Sy weulden sij wedervmb in yre alde Recht vurss.
3 setzen, des sij alles nyet doin enweulden, wewail sij wisten, dat sij
4 die gemeynde da an verschatten vnd verhauen haint weder Recht
5 vnd bescheit, dat kondich is.
6 Ouch vernam eyn Rait zo eyner zijden, dat her Costyn van lysenkirchen,
7 Ritter, vpme heumart, Scheffen zo Coelne, vnd Johan hircelin vanme Gryne
8 van eyme Ertzebusschoffe van Coelne Jeerlicher
9 Renten alle Jaire vphouen mallich 20 gulden vmb eme de guͦnstlicher
10 zo syn in synen sachen, of sij die gehoirt hedden ynme Rade,
11 Ind da an ouch der Rait sere verduͦchte. Ind beboide heren Costyn
12 vnd Johan vurss. Ind lachte yn die sachen vur asuerre, dat sij der
13 Renten numme vpheuen en soulden noch en moisten, Ind van
14 Eydtz wegen der Stede gedain, So en seulden sij des niyet genoymen,
15 mer eyn gemeyne beste lieuer vurgekiert hauen.
16 Darna euer zo eyner zijden, vmb des grossen verderflichen hasses
17 vnd nijtz wille, den dese vurss. partijen nacht vnd dach alsus vnder
18 sich beherden, we vurss. steit, So quam her Hilger van der Stessen
19 vnd her Heinrich vanme Staue vnd yre partije vmb zo verdrucken
20 die andere yre wederpartije vnd Scheffene mit yren vrunden vnd
21 partijen. Ind brachten eyne vlochmere an den Rait, da seulden des
22 naichtz luden in deme velde sijn, die Stat zo verraden, Ind beboiden
23 die gemeynde in dat harnasch. Ind quamen des auentz vur sent Brijyden.
24 Ind her Hilger stoent da in syme langen wapenrocke mit
25 vil gewapenden luden die nacht vss, vmb des wille of yeman van
26 synen wederpartijen vnd der Scheffenen nyet dar komen en waren,
27 glijch den anderen luden, dat he mit synen vrunden dan eynen vplouff
28 also gemacht hedde, die vurss. syne wederpartije zo verdrijuen
29 synen willen zo hauen, darvmb do vil coste, kroedtz, wachens vnd
30 verderflichen schaden hadden vnd leden, as vmb des vpsatzes wille,
31 den he ouch do vur hadde mit dem Bannyere der Stede dat namaltz
32 in syme kisten vuͦnden is, dat kondich is.
33 Herna zo eyner zijden So klaygde der vayt van Coelne dem
34 Rade oeuer die Scheffene des hoegerichtz zo Coelne, So we sij eme
35 sijn Recht, dat van Rechte vnd gerichte geburde, vnthielten vnd
36 vphoeuen vnd langewyle vur vnthalden hedden, danaf sij eme geyn
37 bescheit doin enweulden, Also dat he darvmb der Stede van Coelne
38 vyant wart, Ind dede der Stede vnd burgeren grosen manichfeldigen
39 verderflichen schaden. Ind vmb des wille so eruoyre der Rait zerzijt
40 den gront davan Ind vonden clerlichen ymme gronde, dat die
41 Scheffene dem vayde vnrecht daden vnd gedain hatten In der wijse
Seite 432
1 der Rait des ouch vnderwijst was van heren Rembold Scherfgin, wewail
2 he des doch naderhant vntfyele weder syne gesellen, die
3 Scheffene, Mer do der Rait vernam, dat he der worde weder die
4 Scheffene vntfallen was, Do beboide der Rait heren Rembolt Scherfgin
5 vurss. vur sich vnd alle Reede. Ind alda bekant he, So wat he
6 dem Rade vurgesacht hedde, as van des vaydtz wegen antreffende
7 die Scheffene, dat were wair, mer wat he den Scheffenen gesacht
8 hedde, dat yd nyet also enwere, dat hedde he geloigen. Ind darvmb
9 so bat he up de zijt asuort alle Reede, dat sij darup vertzijen weulden,
10 dat he mysdain hedde. Ind vmb des wille So wart he zo den
11 zijden zo Torne gelacht. Ind want dem vayde in der vurss. wijse
12 alsus vnrecht geschiet was, So beuall der Rait do ernstlichen den
13 Scheffenen, dat sij der Stede die veede afdeden, So wat schaden
14 vnd Coste sij darvmb mit yren burgeren hedden of leden, des weulden
15 sij sich an yn vnd dem yrme erkoueren. Also dat sij sich zo leste mit
16 deme vaide slichden vnd eme so richden, so wat sij eme vur vnthalden
17 hadden, we vurss. steit, we wail doch die gemeyne burgere vmb sulge geschefte
18 wille grosen verderflichen schaden vntfangen haint, dat kondich is.
19 Vort gevielt darna zo eyner zijden, dat her Johan van Troien
20 sas vnd dat hey vssgeschickt wart mit anderen des Raitz vruͦnden
21 der Stede Assijssen zo verpechten, as dat gewoinlich ys, vnd da
22 ynne dat beste zo doin vp synen eyt. Ind want alwege gewoinlich
23 is, dat geyn man zo Rade sitzende de Assijssen vur sich noch ouch
24 mit gesellschaf pechten noch behalden en sall, So wartz der Rait
25 doch gewar, dat he mit etzligen pechteren mit der Assijssen geselschaff
26 hadde Ind ouch eyne Somme gelt danaff zo lieue genoymen
27 hadde weder synen eyt vurss., Also dat eme der Rait ernstlichen
28 beuall, dat he dat gehauen gelt weder in die Rentkamer brengen
29 vnd leueren seulde. Ind vmb der sachen wille So wart derselue her
30 Johan do zo Torne gelacht, wewail he de Stat groflich gehindert
31 hadde an yrre Stede Renten vnd Assijssen vurss.
32 Ouch zo eyner zijden vernam der Rait, dat her Costin van Lysenkirgen
33 zo mirwilre, Scheffen zo Coelne, in den zijden, do he
34 Rentmeister was, der Stede holtz, nale vnd blij in syme vnd syns
35 broder huse hern Johans sent marien greden, sent Andrie vnd zo
36 wedich an syme hoyue verbuwet hadde, danaf des dageloyns eyns
37 deils vp der Rentkamern gehoilt wart, as dat ouch die werckluyde
38 in eyne vntgainwerdicheit vur dem Rade do zerzijt erkant haint, dat
39 he dat gedain hedde, doch vmb dess bruche wille So hiesse yn der
40 Rait eyn Jair vp den Torn gain. Ind allet vp der gemeynde coste
41 vnd schaden.
Seite 433
1 Darna zo eynre zijden was eyn Rait, die vmb eyn gemeyne beste
2 verdroich, want de Burger vnd gemeynden an dem hoegerichte ouermitz
3 die Scheffene in yren sachen sere verzoigt, vervnreicht vnd verschat
4 wurden mit grosen genossen vnd anderen punten, die sy da ynne volherden,
5 dat man darvmb eynen geswoiren Schrijuer by dat hoegerichte
6 satte, die alle vrdel vnd kuntschaff dem armen as dem Rijchen beschrijuen
7 soulde, as dat ouch eyne lange wyle stoent vnd beschreuen wart,
8 darvmb ouch die Scheffene vnd yre partijen grosen hass vnd nijt vp
9 die andere partijen droegen Ind nacht vnd dach darna stoinden, we
10 sy dat af brechten, as sy ouch gedain haint vnd herna geschr. steit,
11 zo grosme verderflichen achterdeile vnd schaden der Stede vnd der
12 gemeynden vurss.
13 Darna euer zo eyner zijden so quampt also, dat her Hilger van der Stessen,
14 her Heinrich vanme Staue vnd andere yre vrunde mayge
15 vnd partijen herna geschreuen mancherley vergaderunge by eynanderen
16 mit essen drinken vnd zeren hadden Ind verbonden sich vndereynanderen
17 buyssen de andere Scheffene vnd yre partije Ind bestoynden
18 des verbontz ducke vnd vill, eyns in hern Hilgers huse Ind eyns
19 vnd da engienge yd nyet zo yr verbont vurss. Ind darna
20 quamen sy by eynandren in Johan vaidtz huyss van merheym Ind
21 da verbonden sy sich samen in deser wijse, So wer van dem andren
22 yet hoirte sagen, dat nyet wail en lude, dat he yn da vur warnen
23 seulde. Ind by deme verbonde waren vur vnd na her Hilger, her
24 Heinrich vanme Staue, her Lufart van Schiderich, her Mathijs vanme Spegel,
25 Johan poegin, Johan Cannus, vayt van merheym, Johan quattermart,
26 her heydenrich werner vnd godart van schallenberg,
27 gebrodere, heinrich panthaleon, … her Johan Birklin, …
28 die des ouch der meyste deil van yn, do sy geuangen lagen, vnd
29 ouch naderhant bekant haint, dat sy sich also vnder eynandren verbonden
30 hadden.
31 Id en geviele ouch do zo eyner zijden, dat Johan van Mauwenheym
32 Bruns Son, die vp der wesselen zo Coelne sas in groisme
33 guden gelouuen na der hant vss Coelne ruͦmich wart mit mangerley
34 grosen sommen geltz, die he mangen erberen burgeren zo Coelne
35 heymschen vnd ouch vreymden luden buͦyssen Coelne schuldich was
Seite 434
1 vnd bleyff zo yrem grosme verderflichen schaden, dat kundich is.
2 Nu geviele yd darna zo eyner zijden, dat eyn Rait zerzijt ouen vnd
3 vnden vmb des besten wille eyndrechtlich verdrogen, dat man alle
4 alsulge gelt, as man wiste, dat man Johanne schuldich were of wa
5 man daran komen of dat syn erkrigen mochte, ynvorderen vnd neymen
6 seulde, Ind seulde van dem gelde allen vnd yecligen burgeren,
7 heymschen vnd vreymden luden yre schoult, die Johan yn schuldich
8 were, mallich na antzalen synre schoult gelijch deilen vnd wail betzalen.
9 Ind nochtan boyuen dat verdrach vnd zo sagen vurss., So
10 gienge der selue Rait mit namen.… Ind hoeuen dat gelt van
11 Johans wegen vp, so wa sy dat wisten mit namen me dan 2800
12 gulden vnd deilten dat vnder sich in eynre hailen, die sy vnder yn
13 darup gesat vnd gemacht hadden. Ind bezailden sich selue also
14 mallich syn gebuͦr, dat eme Johan schuldich was. Ind liessen alle
15 andere erbere burgere beyde heymsschen vnd vreymden da enbussen,
16 Also dat yn zomail nyet enwart na dem zo sagen vnd verdragen
17 vurss., da van die Stat vil schriuens vnd klagens vnd andere
18 erbere lude vurss. grosen schaden geleden haint, des sy van eren
19 noch eydtz wegen nyet gedain en seulden hauen.
20 Herna zo eyner zijden So hadden die selue vurss. partijen grose
21 zwist vnd vil zweyungen vnder sich in engen vnd wijden Rade Ind
22 machden do andere grose nuwe Eytboiche vnd gesetze Ind braichen
23 die alden Ind yrre eyn verschreyff vnd verwijst den anderen vsme
24 Rade vnd den anderen satten sy weder in den Rayt. Ind die oyuen
25 sitzen soulden, die koeren sy vnden, vmb dat sij sulgen hass beherden,
26 als mit namen Johan Quattermart…, die sij zo eyner
27 zijden vnden koeren vnd verdrogen des auentz vnd morgens in yren
28 gaffelen zo vreudenberg vnd anderswa, Ind by dem verdrage wairen
29 her Hilger, her Lufart, her heydenrich van Schallenberg, Johan quattermart,
30 Johan Cannus, heinrich panthaleon, Gerart van Bansbuͦr…,
31 so wie sy dat ouch der meyste deil van yn bekant
32 haint, Ind herden dat also ouch mangen dach, So wat eyne partije
33 machde eyns Jairs, dat braichen die anderen des anderen Jairs, also
34 dat sy mit sulgem hasse vnd nijde by eyn zo rade saissen ouen
35 vnd vnden, da eyn gemeyne beste vnd der Stede ere wenich besorgt
36 wart, dat kondich is.
Seite 435
1 Dar na quampt euer asuerre, dat die Scheffene vnd yre partije
2 vnd die andere partijen vurss. sich sere beyde ynme Rade vnd da
3 enbussen hasden vnd nijden Ind mangerley nuwe gesetze vnd gebot
4 machden dach by dage mit parten vnd eyden in engem vnd wijdem
5 Rade, die eyne partije vp die andere, zo grosme achterdeile der
6 Stede vnd schaden der gemeynden vurss. Ind beherden dat as lange,
7 dat zo eyner zijden darna eyn Ertzbusschof van Coelne bestoinde
8 den Scheffenen behulplich zo syn. Ind schickde syne vrunde vnd
9 Ratt in Coelne Ind lachten deme Rade vur yre anspraiche wail van
10 72 artiklen vnd punten, die man ouch der gemeynde kont dede.
11 Ind de Stat lachte weder an yn ouch etzlige punte vnd artikle Also
12 uerre, dat yd zo leste zo harden dadingen quam vp beyden sijden
13 zo grosme verderflichen schaden vnd coste der Stede vnd gemeynden,
14 as herna geschreuen steit.
15 Ind darna nyet lange Do machden sy zo eyner zijden yrre zwelfe
16 die buyssen dem Raide saissen vnd alle sachen satten vnd machden,
17 vnd wat die parden satten vnd machden, dat moyste vur sich gain,
18 darna vnd dan vss sich mangerleye punte vnd gesetze ergiengen As
19 mit namen, dat sy mit hern Heinrich vanme Staue, hern Hilger vnd
20 anderen yrre partijen zo rade sitzende verdrogen, Also dat her Hilger
21 zo leste heymlichen zo prage zome Coenynge gesant wart. Ind
22 do der Rait zerzijt oyuen vnd vnden sich kriegs versaigen mit eyme
23 Ertzebusschoffe zo hauen na ynhalt sulger harder artikle vurss., as
24 sy vnder eynandern hadden gegeuen, Do schickden sy zo stunt zo
25 allen vnd yecligen luden vnd burgeren bynnen Coelne, die sij wisten,
26 dat narunge hadden, vnd ouch an die Scheffene vurss. vnd yre vrunde
27 vnd partijen Ind leenden yn yre gelt mit grosen Sommen af zo yrme
28 grosen schaden, dat kondich is. Ind in der zijt So wijsten sij die
29 Scheffene den meysten deyll vss Coelne bis zo Mantze. Ind wuͦruen
30 do darna alle heren Ritter vnd knechte vmb Coelne gesessen an sich
31 Ind gauen den grose Sommen geltz vmb weder eynen Ertzenbusschof
32 van Coelne zo kriegen, Dat doch zo den zijden wail gesoynt were
33 worden vp vil dagen, die vur vnd na gehalden darvmb wurden,
34 wilge soene her heinrich vanme Staue hinderde, de wyle her Hilger
35 zo Behem lach, Also dat sy dat grose gelt mit gelympe vnd bescheide
36 wail hedden mougen behalden vnd den burgeren gelaissen,
37 enhedde des seluen hern heinrichs vanme Staue syne hindernisse gedain
38 in alle der wijse he dat ouch in syme lesten testamente clerlichen
39 bekant hait, zo groisme verderflichen schaden der Stede vnd
40 gemeynden hernageschr.
41 Ind enbynnen der vurss. zijt So lach der vurss. her Hilger van der Stessen
Seite 436
1 mit groser coste vnd zerungen zo prage as van der Stede
2 wegen, da der Stede wenich nutz vnd vromen aff komen is, Ind
3 warff alda vnder anderen sachen syn vnd syner partijen beste mit
4 namen die vrijbanck vnd stoill vpme Oysterwerde vur Coelne, da he
5 vnd syne Eruen vrijgreuen seulden sijn gewest, den he doch naderhant
6 vp syne cost wederweruen moiste, Ind ouch eynen toll zo
7 dutze, den he dem Coenge zo gesacht hadde, da he ouch gelouffbrieue
8 af brachte an de Stat, die doch Johan quattermart lange bij
9 eme bussen wist des Raitz hadde, as man na der hant by eme vuͦnden
10 hait, Ind vort de Montze vnd mange andere sachen, die eme
11 do nyet gain en mochten noch ouch beuolen en wairen. Ind da entusschen
12 schreyff her hilger synre partijen vnd sy eme weder, As
13 verre dat he zo eynen zijden zo prage sachte, he weulde zo dem
14 heilgen Blode rijden vnd was vp den vastauent vnd balde weder komen
15 alle sachen zo enden, Ind enbynnen des so reyt he heymlichen
16 zo Coelne mit vreymden knechten, Ind lies syne pert stain
17 zome voysse in der herberge. Ind lach also in Johan Cannus huse
18 vp der Bruggen, heymlichen bussen wist des gemeynen Raitz, mer
19 dat wisten Johan Cannus, her heinrich vanme Staue, her Mathijs vanme spegel,
20 Johan quattermart vnd etzliche andere syne partijen,
21 Also dat he do wedervmb zo Behem quam Ind was vmb trynt 6
22 wechen vssgewest. Ind de wile he also weder zo Behem lach, So
23 ergiengen sich die sachen as mit namen, dat der Rijn bepelt wart,
24 dutze begriffen wart, die Assijsse van der amen wijns vp dat voder
25 gesat vnd genomen wart, So wie die sachen meystendeil in des vurss.
26 hern heinrich vanme Staue Instrument clerlichen geschreuen steent,
27 Darvmb ouch der Coenyngh na der hant de Stat geladen vnd vil
28 na in des Rijchs achte bracht hadde Ind ouch darzo in des payfs
29 Ban vnd andere vursten vnd heren vngenade komen wairen zo den
30 zijden, dat alleyne costde an deme Coenynge af zo doin na der hant
31 me dan 5000 gulden ayn anderen mangerley grosen schaden vnd
32 coste, die sich vur vnd na darup ergiengen vss der gemeynden guͦde,
33 dat kondich is.
34 Vort vmb dat man sonderlingen wisse den grunt des hass vnd
35 nijtz vnd sulgs vpsatzes, den die vurss. partijen so vur so na mit
36 der Stede vnd gemeynden guͦde gehert vnd bedreuen haint, Ind ouch
37 we her heinrich vanme Staue mit synen vrunden vnd partijen hern
38 hilger syme neyuen zo lieue vmbgegangen hait, So quam der selue
39 her heinrich darna nyet lange zo eyner zijden vur den Rait Ind
40 sprach also, he were gewarnt van etzligen guden vrunden Ind neme
41 dat ouch by syme eyde, were sache, dat der Rait des Closters zo
Seite 437
1 dutze nyet yn enneme noch enbegriffen zo eyme slosse vp den
2 palmauent do was, dat asdan der Ertzbusschof van Coelne dat doin
3 vnd begriffen weulde vp den palmdach. Ind brach der Rait darzo
4 mit sulgen worden, dat sij zo stunt mit der gemeynden dat Cloyster
5 des seluen palmauentz begriffen vnd vort buwden zo eyme slosse
6 mit grosen verderflichen costen vnd schaden der Stede vnd gemeynden,
7 die sy darvmb an payffe vnd Coenynge vnd vort mit anderen
8 vursten vnd heren as vurss. steit gehat vnd geleden haint, wewail
9 man dat doch naderhant ynme grunde geloigen vant, As dat ouch
10 der Ertzebusschof van Coelne zo den zijden vur den vursten zo den
11 heilgen behielte zo Boperden, dat he der sachen vnd vpsatzes vnschuldich
12 were, Alda ouch der Ratt do zerzijt yre vrunt geschickt
13 hadden, In alle der formen so wie die selue warnunge vnd logen mere
14 mit etzligen anderen articulen in des seluen hern Heinrichs Instrum.
15 vanme Staue vnder anderen worden clerlichen geschreuen steit.
16 Ind darna nyet lange vmb der vurss. warnunge vnd loegen meren
17 wille, want he dat vur deme Rade na der hant nyet bybrengen
18 noch bewijsen en kunde, so we yd an yn bracht hedde, As der
19 Rait ouch des guͦtlichen an eme gesan eyns anderwerf vnd dirdwerf
20 zo wissen, off vp den Torn zo gain, bis he syn wer brechte, Ind des
21 nyet endede vnd vngehorsamtlichen vss Coelne reyt, So wart der
22 vurss. her heinrich vanme Staue darvmb oeuermitz alle Reede eyndrechtlichen
23 vss Coelne zo ewigen dagen verwijst verschreuen vnd
24 verswoiren, wilge eyde ouch her hilger van der Stessen zo den zijden
25 vur allen Reeden nam vnd stayfde, as sich dat gebuͦrde, also
26 dat der vurss. her heinrich syn leuen lanck nummerme zo Coelne
27 komen en seulden. Ind dat ouch geyn meyster zerzijt ynme Rade
28 vmb syn ynkomen nyet vragen noch ouch geyn man darup antwerden
29 en seulde zo ewigen daigen by den vurss. eyden. Ind wer darweder
30 dede, dat de zo stunt meyneidich seulde syn vnd eyn Jair
31 lanck vnden in eyme der Stede Torne lygen in alle der wijse dat
32 punte ouch do clerlichen in dat eytboich mit wist alre Reede gesat
33 vnd geschreuen wart. Doch was der vurss. her heinrich ducke vnd
34 vil en bynnen Coelne in syme huse vnd in deme huse zer lilien vp
35 der bruͦggen Ind ouch in neten huse vanme dantze. Ind allet mit
36 wist vnd rade hern hilgers vnd synre partijen, as he dat ouch na
37 der hant clerlichen bekant hait, dat kondich is.
38 Darna do der vurg. her Heinrich eyn zijt alsus vss Coelne was,
39 we vurss. steit, do warf he etzlige beydbrieue van dem Romschen
40 Coenynge vnd van herzougen hantz des Coenyngs brodere. Ind die
41 brieue bracht Dederich kray des Coenyngs Schenck zo eyner zijden
Seite 438
1 an den Rait, asuerre dat die brieue gelesen wurden. Ind dat vertreckde
2 sich vaste eyn wile, doch zoleste, dat dederich vurss. eyns
3 vnd anderwerf eynre antwerden gesan, also dat der Rait zerzijt duck
4 vnd vil morgens vnd na essen darvmb by eynandern was vnd vast
5 darvmb spraichen vnd dadingden Doch zo leste, dat her hilger, her
6 lufart vnd yre partijen asuerre darvmb arbeyden vnd herden, dat
7 heynrich panthaleon der yrste was, der vmb syn ynkomen vnd die
8 vurss. brieue vraigde ynme Rade, As der vurss. her heinrich dat
9 ouch in syme lesten ende bekant hait, dat he van geheysse hern
10 hilgers zo Coelne yn queme Ind wiste vp de zijt ouch wail, dat man
11 vp yn sprechen vnd verdragen soulde Ind etzlige andere Scheffene
12 vnd erbere lude do zerzijt in deme engen vnd wijden Raide weren node
13 daran geweist na ynhalt yrs eytz in dem Eitboiche geswoiren, Also
14 verre dat sy also mit deme meysten parten as vil machden yn deme
15 Rade, dat man des Coengs bede mogelich hoeren seulde, Ind in der
16 wijse darna zo stunt schickden sij yre vrunt an dederich Schenk
17 vurss. Ind gauen deme buͦyssen alle Reede eyne antwerde, also dat
18 sij des Coengs vnd herzougen hantz beden gerne hoeren weulden,
19 des sy billich nyet gedain en seulden hauen na ynhalt des pontz in
20 deme Eytboiche vurss. geswoiren.
21 Darna nyet lange So beboide die selue Rait ouch den anderen
22 Rait oyuen vnd vnden vur sich vp die guldenkamer vp die burgerhuss
23 Ind lachte yn da vur alle vurg. punte, so wie sy verdragen
24 vnd vp hern heinrich gesprochen hedden, dat sy ouch yre synne
25 darup verdragen vnd sagen weulden. Darup berieden sy sich Ind
26 antwerden yn weder, dat sij des van Eren noch eydtz wegen nyet
27 doin en mochten noch en weulden, want her heinrich oeuermitz alle
28 Reede mit eynanderen verswoiren were vmb synre bruͦche wille vurss.
29 Ind baden sij darvmb, dat sij sy sulger sachen erlaissen weulden.
30 Darna euer schickden sy anderwerf vssme Rade an sy, dat vp
31 yren eyt nyet van danne engiengen, Sij enhedden vp die sachen
32 geantwert vnd die volendt. Daruͦp antwerden sy euer as vur, Als
33 verre dat sy also lange vp vnd aff vnder eynanderen giengen vnd
34 spraichen, dat de Eyn Rayt zerzijt den anderen beboiden Rait vurss.
35 van des morgens zo 8 vren an bis des auentz zo 9 vren in die
36 nacht vp der gulden kameren hielten vngeessen vnd gedrunken vnd
37 liessen sitzen, Also dat sy zo leste, do sy dat lange sitzen sagen,
38 dat Eytboch naymen, daynne her heinrich verswoiren vnd verschreuen
39 was, Ind daden ditt punte vnd boych vp Ind lachten dat vp den Trappe
40 van dem wyndelsteyne by der Raitz kameren Ind satten darby eyne
41 kertze vnd eyn scherf mit yncke vnd boymwolle daryn, dat zo verstain
Seite 439
1 was, So wer van danne weulde, dat der oeuer dat geschrichte
2 strichen vnd dat punte dilijen mochte, vmb hern Heinriche also in
3 de Stat zo helpen. Do sy dit sagen vnd lange alsus gesessen hadden
4 Ind ouch node meyneidich weren geweyst, So quampt zo leste, dat
5 eynre of zwene den wyndelsteyn vpgiengen, Also dat dat punte van
6 des vurss. hern heinrich wegen vanme Staue gentzlichen vnd gar in
7 deme Eytboyche vssgestrichen dedelijet vnd geswertzet wart, Ind do
8 sy dat boych ansagen vnd yn kontgedain wart, do gaf man yn vrlof
9 Ind mochten gain, war sy woulden. Ind des seluen auentz So
10 gienck der vurss. her heinrich van geheisse hern hilgers syns neyuen,
11 sent laurentzis in die gaffel, dat mallich do wuͦnder hadde, as he
12 dat ouch selue na der hant bekant hait.
13 Herna So gienck der vurss. her Heinrich eyn kleyne wile vp der
14 straissen offenbierlichen, ee der dirde Rait oeuen vnd vnden vp
15 yn gesprochen hadde, want her hilger, her lufart van Schiderich,
16 Johan poegin, heytgin kindekin, … vnd heinrich panthaleon
17 hadden eme zogesacht, Sij weulden yn verantwerden vnd beschudden,
18 ofs noit gebuͦrde, as he ouch dat in syme lesten ende bekant hait.
19 Ind da entusschen hadde der selue her heinrich vp eynen auent mit
20 eme zo essen in syme huse wail yrre 22' van synen partijen vnd
21 vrunden, Alda vaste vil worde sich ergiengen as van synen wegen.
22 Ind van der andere partijen ayssen yrre vil des seluen auentz zo
23 arsburg, Also dat Godart grijn der alde des auentz in hern heinrichs
24 huse vnder anderen worden sprach weder Johan quattermart alsus,
25 we solen wir nuͦ vort doin mit hern heinriche vanme Staue, vp dat
26 die sachen zomail geendt werden. darup antwerde Johan quattermart:
27 Ich enkan nuͦ nyet bas geraden noch geproeuen, man enboyden
28 ouch den dirden Rait, Ind do deme ouch also as dem anderen
29 vuͦr gedain is, des sij beydsament clerlichen bekant haint. Ouch vernam
30 her hilger vnd syne partijen, dat die Scheffen vnd yre partijen
31 vaste ducke vnd vil in groser vergaderungen waren zo Orsburg mit
32 essen vnd drinken. Ind darvmb So machden sij eyne samenunge vp
33 eynen dynstach zo morgen vro in hern hilgers huyss zer Stessen vnd
34 verdroegen alda deme wijden Rade na essen zo 12' vren eyn gebot
35 zo geuen buͦyssen den Rait oyuen. Ind dat geschach vnd wart gegeuen.
36 Ind by deme verdrage wairen her hilger, Johan quattermart,
37 her heydenrich van schallenberg, Godart grijn der alde, heinrich Blomerdit,
Seite 440
1 heinrich walraff, Johan Cannus, Gerhart van Bansbur vnd
2 heinrich panthaleon, Alda der vurss. her hilger ouch vnder anderen
3 worden weder sij sprach, off sij eynen Ertzbusschof van Coelne vnderstain
4 weulden an sych zo weruen, ee yd die andere partije zo
5 Arsburg dat vnderstoinden, want he seulde yre lyne wail trecken,
6 so wie die vurg. partijen van yn den meysten deil dat naderhant in
7 geuencknisse bekant haint. Ind vmb des vurss. hern heinrichs ynkomen
8 So wairen die Scheffene vnd yre partijen vurss. zo eyner zijden
9 vuͦr zo Arsburgh gewest Ind verbonden verloyfden vnd verswoiren
10 sich vnder eynanderen mit eyden, So wer nyet meyneidich gemacht
11 en weulde werden vmb hern heinrichs ynkomen vanme Staue, dat
12 die sichern vnd sweren seulde zo den heilgen, lijf vnd guͦt by yn zo
13 laissen, die gewalt zo keren, mer nyet weder eynen Rait noch gemeynde
14 zo doin. Ind by dem verbonde vurss. wairen her Rembolt Scherfgin,
15 her Costijn vpme heuͦmarte, her uerner van der Aducht,
16 her Johan vanme hirtz, Johan vanme hirtze, gebroedere, vnd ouch
17 her heinrich hardvust van vaydalmershoyue, her Johan van troyen,
18 franck mommersloch, her Johan ouerstoltz, Ritter, her Johan van halle,
19 Johan van Coeueltzhoyuen, herman arnolt vnd mathijs van hermelinchusen,
20 gebroedere, gerart vam Crantz, Johan vanme Rodengeuel,
21 Johan van mirwilre, herman Stolle, Gerart vanme Cuesijn, her
22 Euerhart hardvust, Ritter, Johan vnd heinrich Juede, gebrodere, her
23 lodewich Juede, Johan van lyntlair, Richolff ouerstoltz. Ind vp den
24 dynstach zo morgen vurss., do der wijde Rait alsus eyn gebot hadde
25 bussen den Engen Rait vnd vpme huse saissen, do wurden die anderen
26 zo Arsburch des gewar, want sy hadden samen da gessen Ind
27 santen Johan van Coeueltzhoyuen an dat huyss vnd her Costijn vp me heumarte
28 vnd andere yre vrunde. Ind do sy dat gebot saigen
29 vnd sich da vast worden, Do lieffen sy weder zo Orsburch vnd
30 rieffen yr vrunt vnd die gemeynde an, Also dat her Costijn dat
31 Banner nam vnd trat vur Arsburg vnd vergadert sich da, Ind giengen
32 zo stunt van danne mit dem banner vnd houͦffe vur hern heinrichs
33 huyss vnd vort vur alle der anderre yre wederpartijen huysere
34 vnd doeren Ind soechten sij Also, dat sij alle sementlichen vp syde
35 gewichen waren. Darna zo stunt geboit man yn vp lijff vnd guͦt,
36 dat sij vp die Torne giengen, man seulde sy lijfs vnd guͦtz versicheren
37 Ind wer des nyet endede, die seulde lijf vnd guͦt verloiren hain.
38 Ind in der wijse So giengen sij eyn deil mit beheltnisse lijfs vnd
Seite 441
1 guͦtz vp die Torne geuangen. Mer her hilger vnd her lufart vurss.
2 vluwen bynnen nachtz vss Coelne Ind her heinrich vnd heytgin wurden
3 namaltz gevangen vnd lyessen yn ouch yre houft vpme heumarte
4 afslain.
5 Ouch zo den seluen zijden giengen sy alvmb vp die Torne Ind
6 examinerden vnd folterden die andere geuangen den meysten deil
7 Ind liessen dat beschriuen. Ind darna kurtlichen So lachten sij die
8 selue geuangene zo deme ewighen kerker as die eyne zo Beyen in
9 Stocke Ind die anderen zo Sent Cunibertz in yseren vesseren, so sy
10 hardste kuͦnden vnd mochten, As mit namen Godart grijn den Alden,
11 Johan vait van merheym, Johan quattermart, Johan pogin, her = heydenrich van Schallenberg,
12 heinrich panthaleon vnd Johan Cannus zo
13 Beyen Ind heinrich Rotstock, friderich walraf, werner van Schallenberg,
14 Gerart van Bansbur, heinrich blomenroit vnd Godart grijn den
15 jungen zo sent Cunibertz vurss., die ouch sementlichen bekant hant,
16 dat sy van hern hilgers partijen weren vnd yn lieuer hedden dan die
17 andere partije Ind hedden sy yn gewapent gesyen vp den dach, do
18 sy geuangen wurden. Sy hedden by yn getreden vnd nyet by dat
19 banner. Ind deese vurss. geuangene, die verswoiren vnd verschreuen
20 sy in deme Eytboiche zo ewigen dagen Ind darzo mit Seuen brieuen
21 mit der Stede meysten Segele vnd vort mit alle der geenne Segelen
22 besegelt, de zo allen Engen vnd wijden Rade saissen vnd gesessen
23 hadden, sij nummerme danvss zo laissen. Ind darna zo stunt So
24 schickden sij zo Beheme zome Romschen Coenynge Ind daden die
25 sachen, Instrumente vnd punte mit eynanderen in des Coenyngs Register
26 in die Cancellije schriuen vnd setzen. Ind wuͦruen van eme
27 darup eyn maiestait vnd vil andere beslossen sende brieue an alle
28 heren fursten vnd Stede ouen vnd neden in den landen oeuer den
29 vurss. hern hilger, hern lufart vnd yre partijen, dat ouch zo grosme
30 achterdeile der Stede costde me dan 1300 of 1400 gulden vnd me.
31 Ind allet vp der gemeynden budel vnd schaden.
32 Darna nyet lange na deme seluen vplouffe zo eyner zijden So
33 sas her Costijn van lysenkirgen vpme heumarte, Ritter vnd Scheffen
34 zo Coelne, vpme huse vur allen Reeden gemeynlichen Ind sprach
35 alda vnder andern worden Ind straefde mangerleye punte, die vur
36 eyn gemeyne beste vur vnd na in dat Eytboich geschreuen wairen,
Seite 442
1 dat sy die mit yren valschen bosen listen dar yn gesat vnd gepart
2 hedden. Ind he vnd syne partijen namen dat boich vnd sneden vnd
3 rissen de punte vur eyn gemeyn beste gesat vss Ind wat yn beuellich
4 vnd guͦt was, dat liessen sy stain. Ouch bleyff he vnd die andere
5 Scheffene zo rade sitzende duck vnd vil da by ynme Rade sitzen,
6 da man vp die punte den scheffen vnd scheffenstoill antreffende sprach.
7 Ind woulden nyet vssgain, da mit sy weder yrs selfs ere vnd eyde
8 ducke daden, Als die Scheffene na der hant dat ouch eyn deil bekant
9 haint, dat sij doch zo den heilgen geswoiren hadden nyet zo doin.
10 Darna zo hantz vp eynen morgen So hielte der Rait zerzijt van
11 allen louffen vnd sachen as van her hilgers wegen vnd der vurg.
12 partijen eyne geschreuene morgenspraiche, die den gemeynden gelesen
13 wart offenbierlichen. Ind do die gelesen was, Do sprach her
14 Costijn vpme heumart vurss. Ind danckde der guder gemeynden
15 truwelichen, dat sy sich as wal bewijst hadde, Ind sachte yn da zo,
16 Also as her Johan van halle, Scheffen zo Coelne, der gemeynden da
17 voerentz ouch zo gesacht hadde van des Raitz wegen, dat yn der
18 Rait vorbas gunstich sijn weulde sij zo laissen vnd yn zo helpen zo
19 yren guden alden vrijheiden vnd gewoynheit, der alle burgere van
20 alders alwege gehat hadden Ind yn also zo doin, dat yn die gemeynde
21 danken seulde Ind der glijche worde was as vil dat die
22 gemeynde zo den zijden vro vnd geuolgich waire.
23 Darna oeuer eyne lange wile, do der Rait in allen vurss. louffen
24 vnd sachen zo vreden was, Do schaffden scheffene vnd Rait yre
25 sachen vnd wairen eyndrechtich Ind hadden doch kleyne achte zo
26 der gemeynden vurss. Ind do die gemeynde dit sagen, Do giengen
27 sy mit allen erberen burgeren vnd koufluden ducke vnd vil by eynanderen
28 in yre geselschaf Ind hadden mange reden davan, Asuerre
29 dat sy zo leste yre erbere vrunde zo eyner zijden schickden an den
30 Rait vp dat huͦyss Ind daden sy gutlich ermanen vnd bidden, yrre
31 zo gedenken in den zogesachten sachen Ind sonderlingen dat sy yn
32 an die wijnbroderschaf helpen vnd vort alle andere der Stede vrijheit
33 vnd genade weulden laissen wederuairen, as sy yn zo gesacht hedden.
34 Ind dit wart yn eyns vnd anderwerf allet vertreckt mit gutlichen
35 reden Alsuerre dat die erbere burgere vnd gemeynde as
36 vil vp dat huyss giengen vnd schickden vnd sy ermaynden, Dat zo
37 leste her Costijn vurss. sprach vnder anderen worden zo yn also,
38 vnse heren en nementz van vch nyet vur goet, dat Ir as vil her louft
39 Ind ir mocht wail heym gain, want sy haint vil anders zo denken
40 vnd zo schaffen, mer wanne sy yet doin off verdragen willent, So
41 en solen sy vch nyet darvmb vragen Ind der gelijch worde hadde
Seite 443
1 he vil tgain die erbere burgere. Ind van der zijt an dat yn her
2 Costin vurss. beyde vur vnd na also antwerde, So wurden sij in yn
3 seluer zornich vnd namen des ouch nyet vur guͦt. Ind vergaderden
4 sich ducke in yren geselschaffen vnd gaffelen vnd giengen duck by
5 eyn vmb deser vurss. sachen wille Ind dachten up alle vurss. louffe
6 vnd geschichte, wie die stat vnd gude gemeynde vmb yrs grosen
7 hass, nijtz, zwist vnd zweyungen wille in grosen verderflichen schaden
8 coste vnd veetschaf komen weren vnd dach by dage queme, Ind
9 ouch dat manch burger vnd koufman syne haue vnd guͦt durch yre
10 zweyungen kriechs wille verloeren hedde Ind dachten dach vnd
11 nacht darna, dat sy yre narunge vnd der Stede vrijheit erkrigen
12 vnd behalden mochten, vmb sich vss deme grosen verderflichen coste
13 krode vnd schaden zo erloesen, we wail sy dat doch lieuer alwege
14 mit gnaden dan mit vngenaden gehat vnd genoymen hedden, dat
15 wissentlich vnd allen guden luden kundlich is.
16 Herna do die Scheffene vnd yre partijen, vrunde vnd maigen in
17 engen vnd wijden Rade den meystendeil dit sagen vnd gewar wurden,
18 dat die Ampte vnd gaffelen vaste bestoinden, by eyn zo gain
19 vnd zo vergaderen vnd ouch mechtich wurden, Do hadden sij vaste
20 grosen has vnd verduͦncken daruͦp Ind hadden yren Ratt by eyn, we
21 sy die gaffelen vnd geselschaf afdeden. Ind dat bleyf allet also stain
22 Sonder eyngerley gnade narunge of troist der gemeynden vnd burgeren
23 zo doin, Also dat darna vp dat leste vp eynen vrijdach zo
24 auent vnd des morgens die Scheffene vnd yre partijen sich zo Arsburch
25 vergaderten vnd eyn gebot hadden, da an vil guder lude van
26 der gemeynden vnd gaffelen verdoechten Ind die Richterboiden alle
27 gewapent vp der straissen giengen Ind vil wonderliger meren vast vp
28 der straissen sich ergiengen, As verre dat her Costijn vpme heumart
29 vp den Sondach nyest darna zo auent mit den Scheffenen vnd syner
30 partijen vur arsburgh vergadert was mit vil yren vrunden vnd waren
31 ouen vp me huse by eyn gewapent in yrme rade, Also dat her
32 Costijn zo leste vp syn pert sas vnd reyt alvmb zo den gaffelen Ind
33 sprach zo yn, Of sy nyet slaiffen en weulden gain, darup eme weder
34 geantwort wart, Sij seulden wail slaiffen gain, wanne sij dat zijdich
35 syn duͦchte. Ind in deser wijse So volgden eme eyn deil der burgere
36 vnd gemeynde na vnd eyn deil quamen eme vp deme wege vnder
37 ougen, die an den worden vnd rijden verdochten. Ind griffen yn vnd
38 wurpen yn van dem perde vnd viengen yn in sulger wijse, dat he
39 vursicherde vnd na lijflichen zo den heilgen swoire mit vpgereckden
40 vingeren lijff noch guͦt der Stede noch der gemeynden zo vntfirnen.
41 Ind boyuen die sicherheit So gienck her Costin vurss. an die Slussele
Seite 444
1 van lysenkirgen portzen in Costijns huse vur lysenkirchen, da he
2 die wail wiste, Ind slussen bynnen nachtz de portze vp vnd he vnd
3 Costyn vurss. vntfluwen heymlichen bussen Coelne vp de selue nacht
4 vurss. Ind zo stunt do sy heren Costin vurss. also gevangen hadden,
5 as vurss. steit, Do tratten die gemeynde vnd burgere zo stunt vort
6 vur hern Costijns huyss vnd namen alda in syme huse der Stede
7 Bannyer. Ind traden vort mit gewapender hant vnd Bannyer. vur
8 Arsburch Ind vunden alda vp Arsburch die Scheffene vnd vort andere
9 yre maige vnd partijen Ind viengen die mit eynanderen. Ind
10 lachten sy darna alvmb vp der Stede Torne oyuen vnd vnden. Ind
11 giengen do vort an alle Burgreuen vnd portzenen. Ind namen alle
12 vnd yecliche slussele van allen Slossen vnd portzen Ind bestalten
13 do vort yren Rait vnd gemeynde. Ind giengen do mit yren vrunden
14 alvmb zo allen geuangenen vur vnd na vp den tornen lygende, vmb
15 den grunt van yn allen zo hoeren in allen vurss. louffen vnd sachen,
16 da van der Stede vnd gemeynden vmb yrs hass vnd nijtz wille grose
17 schade cost krut vnd veetschaf komen is. Ind dat die gemeynde na
18 desen gescheften vurss. ouch gecostet hait an dem Roimischen Coenge
19 An anderen enden, steden, vmb yre sachen zo bestellen vnd vp eynen
20 guden voyss zo setzen, me dan dat allet van der vurss. partijen wegen
21 van den vurledenen Jairen bis her zo komen vnd geschiet is.